Boekbespreking: Mineralogie voor verzamelaars

Door Herman van Dennebroek

Mineralogie voor verzamelaars, door Paul Tambuyser. Privé-uitgave van de auteur, juni 2020. 466 pag. 269 figuren, 75 tabellen, soft cover, garenloos gebonden. ISBN 978-90-9033157-7. Prijs: € 30,- excl. verzendkosten. Bestellen via: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

 

In het voorwoord schrijft Paul Tambuyser: “Hoe meer je over mineralen weet, hoe boeiender het verzamelen wordt”.

‘Mineralogie voor verzamelaars’ biedt een inleiding in de aspecten van de mineralogie die voor mineralenverzamelaars van belang kunnen zijn. Nu bepaalt natuurlijk iedere verzamelaar zelf wat hij wel of niet belangrijk vindt. Mensen die mineralen verzamelen alleen vanwege mooie kleuren en/of vormen hebben in eerste instantie geen enkel boek nodig. Wie echter gegrepen wordt door het “mineralen-verzamel-virus” (wel besmettelijk, maar niet gevaarlijk) komt vroeg of laat tot het besef meer te willen weten over bepaalde eigenschappen of het ontstaan van mineralen.

 

De chemie en kristalstructuur vormen het fundament waarop de overige mineralogische eigenschappen zijn gebaseerd. De eerste drie hoofdstukken reiken de gewenste kennis aan. Er is geen specifieke voorkennis nodig, omdat alle zaken vanaf het begin worden uitgelegd.

Het vierde hoofdstuk behandelt de systematiek van de indelingen van het mineralenrijk volgens Strunz. Het hoofdstuk eindigt met een lijst van 130 mineralen voor het aanleggen van een kleine systematische collectie. Indien u de voorgestelde lijst als verzamelleidraad zou volgen, bouwt u een verzameling op die een goede doorsnede geeft van het totale mineralenrijk.

Naast kleur is vorm het tweede kenmerk van een mineraal. Tambuyser schrijft daarover zelf: ”Kristallen zijn niet alleen van belang voor het determineren van mineralen. Hun vormenrijkdom en esthetiek maakt ze tot een uitermate fascinerend studieobject.”

 

Vier hoofdstukken met in totaal 116 bladzijden behandelen systematisch achtereenvolgens kristalstructuur, symmetrie, kristalstelsels, kristalvorm en morfologische kenmerken. Voor veel verzamelaars, inclusief mijzelf, is deze materie niet heel erg makkelijk. Tambuyser legt het echter stap voor stap uit, met veel tekeningen en overzichtelijke tabellen. U hoeft deze meer dan honderd bladzijden ook niet in één keer uit uw hoofd te leren. Maar als u een artikel leest waarin kristalstelsels of morfologische gegevens staan vermeld, is het handig om het boek erbij te pakken en uit te pluizen wat er precies bedoeld wordt.

 

Feitelijk geldt voor het hele boek dat het uitstekend als naslagwerk is te gebruiken. Bijna alle hoofdstukken bevatten aan het eind appendices ”meer weten”. Deze “meer weten” pagina’s zijn bedoeld voor mensen die nog wat dieper in willen gaan op bepaalde aspecten. Ieder hoofdstuk wordt afgesloten met een referentielijst en een lijstje met aanbevolen literatuur. Soms worden ook relevante websites genoemd.

 

Voor het herkennen en determineren van mineralen zijn fysische, optische en chemische eigenschappen van belang. In drie hoofdstukken worden deze eigenschappen beschreven en uitgelegd. Aan de orde komen o.a. hardheid, splijting, dichtheid, kleur, streepkleur, chemische testjes, smeltbaarheidstest, enz. Praktische tips en onderzoeksmethoden worden behandeld. Vooral bij de “chemische kenmerken” staan vele tabellen die hulp kunnen bieden bij het determineren, bijv. tabel 11.13 ‘Oplosbaarheid in zuren’.

 

In hoofdstuk 12 gaat de auteur in op het determineren in de praktijk. Hij geeft uitleg over het principe van de determinatietabellen in hoofdstuk 15. De determinatiemethode wijkt af van wat in de meeste boeken als determinatiesysteem wordt gebruikt. Bij de vele determinatiecursussen die ik zelf heb gegeven en waarbij de determinatiemethode en tabellen van Tambuyser werden gebruikt, is bewezen dat de beschreven methode uitstekend werkt in de praktijk.

 

In de professionele geologie/mineralogie worden diverse gespecialiseerde apparaten gebruikt. De laatste jaren zijn de technische ontwikkelingen zo snel gegaan dat er voor mineralogisch onderzoek inmiddels 27 verschillende technieken gebruikt kunnen worden. In “meer weten” (hoofdstuk 13) worden al deze technieken kort beschreven. Als u dus in een tijdschrift leest dat het mineraal is geanalyseerd m.b.v. ICP-MS, dan kunt u in dit boek precies nalezen wat deze techniek inhoudt.

In het één-na-laatste hoofdstuk wordt het ontstaan van mineralen behandeld: vorming van mineralen in stollingsgesteenten, sedimentaire- en metamorfe gesteenten. Ook hier zijn weer een aantal praktische tabellen opgenomen, bijv. tabel 14.4 ‘Mineralen in pegmatieten’, gerangschikt naar afnemende frequentie van hun voorkomen.

Het boek eindigt met een uitgebreide index.

 

U zult zich misschien afvragen: "Zijn al deze zaken al niet veel eerder beschreven?” In Geonieuws, het tijdschrift van MKA, en in Gea is veel van de inhoud van het boek al eens aan de orde geweest. Maar de kracht van dit boek is dat al deze aspecten nu op een systematische en overzichtelijke manier bij elkaar zijn geplaatst. Via de uitgebreide index van elf bladzijden zijn alle zaken goed terug te vinden. Ik wil het boek dan ook bestempelen als: “Het beste Nederlandstalige mineralenboek van de eeuw”.

Heeft uw recensent dan helemaal geen op- of aanmerkingen? Jawel. Op p. 325 worden enkele mineralogische tijdschriften genoemd. Uiteraard Geonieuws en ons eigen tijdschrift Gea (helaas onjuist gespeld als GEA i.p.v. Gea, maar eerlijk is eerlijk, ook in eigen gelederen wordt hier tegen gezondigd), maar ik mis in het rijtje het Duitstalige tijdschrift Mineralienwelt. Dit tijdschrift is minstens zo populair als het wel genoemde tijdschrift Lapis. Onderaan de pagina wordt verwezen naar een uitgebreide lijst met tijdschrifttitels op de Engelstalige website van MKA.

 

De enige belangrijke kritiek is de slechte kwaliteit van de zwart-witfoto’s. Over het algemeen zijn ze veel te donker afgedrukt. Enkele voorbeelden: figuur 5.13: ‘Zonering in het transparante wulfenietkristal’. De zonering is slechts met heel veel moeite te herkennen. Figuur 9.10: een foto van een schelpvormige breuk bij kwarts. Helaas niet herkenbaar. Sommige foto’s en afbeeldingen zijn in eerdere boeken van Tambuyser gepubliceerd en daarin wel goed afgedrukt. De drukker heeft hier duidelijk een steek laten vallen.

Gelukkig doet de fotokwaliteit geen afbreuk aan de voortreffelijke teksten van dit mineralenboek. Het boek is een aanrader voor iedere mineralenverzamelaar, van jong tot oud, van beginner tot gevorderde.

 

Paul Tambuyser is een kenner en liefhebber van mineralen. Hij is in staat om mineralogische kennis op een duidelijke manier voor anderen op schrift te zetten. Hij heeft met zijn boeken en artikelen in tijdschriften vele mineralenverzamelaars op weg geholpen. Maar Tambuyser deed meer: hij was medeoprichter van de Mineralogische Kring Antwerpen (MKA). Eerdere uitgaven van deze auteur: ‘Zelf mineralen determineren’ (1982), ‘Mineralen herkennen’ (2003) (besproken in Gea september 2003) en ‘Kristalmorfologie’ (2014). Al deze uitgaven zijn in eigen beheer uitgegeven. 

De enorme inzet van Paul Tambuyser voor de amateurmineralogie verdient grote waardering.

 

© GEA/auteur 2020