GEA Blog: Vulkanisme in Oslo - Een steen met een verhaal

Toen ik voor mijn minor-studie in Noorwegen koos, werd ik natuurlijk honderd keer gewaarschuwd. Noren zouden introvert en lastig zijn om mee te communiceren. Nu moet ik toegeven dat dit in sommige gevallen toch wel klopt, ondanks de enorme gastvrijheid van de meeste Noren hier. Wat echter ook wordt gezegd, is dat als een Noor zich eenmaal voor je openstelt, ze je opnemen in hun hart. Dat dit waar is, realiseerde ik mij mede door een gesprek wat ik had met een van mijn docentes na college.

Nadat mijn docente had verteld over haar loopbaan als geologe in Noorwegen, trok ze plots een van de vele laatjes in haar kantoor open en haalde daar - wat een verassing - een steen uit. Vol verwachting gaf ze de steen aan mij en vroeg ze "What do you think this is?" Ik voelde mijn wangen rood worden, aangezien ik geen idee had wat voor steen het was. Lachend vertelde ze mij dat het niet erg was dat ik het niet wist, omdat het namelijk een bijzonder soort steen was. Stiekem een beetje opgelucht luisterde ik vervolgens naar haar verhaal...

De steen is afkomstig uit Oslo en is een vulkanisch gesteente. Het eerste wat er in mij opkwam was "Hé? Vulkanisch gesteente uit Oslo? Oslo heeft toch geen vulkanisme?" Deze steen blijkt echter een overblijfsel te zijn van een magmatische intrusies die zich voordeden tijdens een rift-fase lang geleden. Deze fase van riften vond plaats in het laat Carboon en het Perm (zo’n 300-250 miljoen jaar geleden), toen de Variscische gebergtevorming aan zijn einde kwam en het supercontinent Pangea werd gevormd. Tijdens deze fase vond er rek in de aardkorst plaats in Scandinavië als gevolg van subductie van de microcontinenten Laurentia en Baltica (zie afbeelding 1a en 1b).




Als gevolg van de korstverdunning en rek die er plaats vond in zuidwest Noorwegen, ontstond er een rift rondom Oslo. Dit rift heet nu het Oslo Graben (Eng: The Oslo Rift). Door de verdunning van de korst door de rek was het makkelijk voor onderliggend, gesmolten gesteente om omhoog te komen en de aardkorst in te dringen (zie afbeelding 2) . Deze magmatische intrusies rijkten bijna tot aan het aardoppervlak, waarna het langzaam is gestold. Dit gestolde gesteente wordt ‘ganggesteente’ genoemd en als gevolg van de langzame stolling kunnen zich grote kristallen vormen. Dit is de reden waarom er in de steen grote veldspaat kristallen zichtbaar zijn (afbeelding 3).

Helaas is er vandaag de dag nog maar weinig van dit ganggesteente terug te vinden, aangezien bijna alles is weg geërodeerd. De overblijfselen (erosieproducten) zijn hierna meegevoerd met rivierstromen, ijsbergen en gletsjers en af en toe langs de kustlijn van Noorwegen en Denemarken te vinden. Kenmerkend voor het gesteente zijn de grote veldspaat kristallen die zich in de steen bevinden, dit is goed te zien op de foto in afbeelding 3. Deze steen, die mijn docente mij op dit moment laat zien, is gevonden langs de kust van Noorwegen en een mooi exemplaar van de overblijfselen van de intrusies.

"I think you should have one" zegt mijn docente aan het einde van haar verhaal. "Take this one, this is the most beautiful one". Met grote ogen kijk ik haar aan. Echt? Mag ik het mooiste exemplaar hebben en meenemen als souvenir? Ja, ik mag hem meenemen. Volgens haar is er niets mooiers dan kennis te verspreiden en stenen uit te wisselen met iedereen die er écht interesse in heeft. Degene die het waarderen. En volgens haar was ik hier één van. Dit kleine gebaar heeft mij één les geleerd; dat geologen, waar ook ter wereld, overal hetzelfde zijn, en een grote familie vormen.

Voor wie meer wilt weten over de vorming van het Oslo Graben en de Geologische geschiedenis van Noorwegen kan meer informatie vinden in het boek 'The making of a land - The Geology of Norway' of stel je vraag via de onderstaande 'reactie/login' optie.

Referenties

• Ramberg, I.B, Bryhni I., Nottveldt, A., Ranges, K., 2008. ‘The making of a land- The geology of Norway’, Geological society of London
• Rey, P., Burg, J.P., Casey, M., ‘The Scandinavian Caledonies and their relationship to the Variscian Belt’, 2000. The department of Geology Clayton, Australia & Geologisches Institutt Zürich, Switzerland