Fossiel van de Maand: Ammonieten van Wallücke

De ammonieten waren zeedieren die wereldwijd in grote getale voorkwamen. Ze behoorden tot de klasse der Cephalopoda (koppotigen) ofwel de inktvissen. Er wordt wel gesproken van meer dan tienduizend soorten. Hun naam hebben ze te danken aan de vorm van hun behuizing. Ze hadden namelijk een spiraalvormige schelp die doet denken aan de hoorns van de Egyptische god Amon.

Bij de ammonieten is de schelp opgebouwd uit diverse kamers. Telkens werd er tijdens hun leven een ruimere kamer gevormd als het dier te groot werd. Het dier leefde dus in de buitenste kamer. Om hoger of dieper te bewegen in het water, vulden zij de andere kamers al naar gelang met meer of minder gas. Op die wijze konden zij zich ook verticaal bewegen. Verreweg de meeste soorten hadden dus een spiraalvormige schelp die vlak is. Er bestaan echter ook soorten die niet spiraalvormig zijn, maar die komen in Wallücke niet voor.

In formaat variëren de ammonieten zeer sterk, van soorten die minder dan 1 cm zijn tot soorten die vermoedelijk 2.50 meter groot werden. De eerste ammonieten kwamen voor in het Siluur (410 miljoen jaar geleden) en stierven uit aan het eind van het Mesozoïcum (65 miljoen jaar geleden). De grootste bloeiperiode kenden ze in het Juratijdperk. 

Over de oorzaak waardoor ze uitgestorven zijn, doen een aantal theorieën opgaan. Een aannemelijke theorie is dat de jongen deel uitmaakten van het plankton dat aan de oppervlakte dreef. Door zure regen en verduistering van de zon door enorme stofwolken, waren de levenscondities van de jongen te slecht om zich te ontwikkelen.

Wallücke

In het gehucht Wallücke, in het Duitse Wiehengebirge ten oosten van Lübecke, ligt de voormalige steengroeve van de familie Störmer. De groeve was zeer fossielrijk en deze werden dan ook in grote hoeveelheden verzameld. De steenlagen in de groeve werden in de Juraperiode gevormd en wel in de periode die men De Bruine Jura noemt en daar dan weer de bovenste afdeling van; het Calloviën, ongeveer 150 miljoen jaar oud. Uit de groeve zijn spectaculaire vondsten bekend, zoals een wervelkolom van een grote sauriër maar ook veel grote ammonieten met een diameter van meer dan 1 meter. Verder komen er enorme hoeveelheden Gryphea voor, ook Belemnieten en diverse andere soorten fossielen.

De ammonieten die wij als werkgroep Paleontologie daar verzamelden, behoorden hoofdzakelijk tot de 3 soorten van de Kosmoceras sp. Vaak zijn ze moeilijk te determineren daar ze veelal afgesleten zijn, maar in elk geval wel goed herkenbaar als ammonieten. Vaak zijn ze ook moeilijk te bergen omdat ze al zwaar beschadigd zijn als men ze, hoe voorzichtig ook, uit het gesteente los wil maken.

Geraadpleegde literatuur

Andreas E. Richter: Handbuch des Fossiliensammlers (2de druk)
M. Ivanov e.a.: Fossilen Encyclopedie (1ste druk 2002)
Horst Klassen red.: Geologie des Osnabrücker Berglandes (1984)
Wikipedia vrije encyclopedie